Akcja Katolicka - zbiórki pieniężne i loterie fantowe w świetle obwiązującego prawa

Podstawową regulacją prawną dla Akcji Katolickiej jako kościelnego stowarzyszenia katolików świeckich jest ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej. Jednak uczestnicząc w działalności publicznej należy znać  oraz stosować przepisy prawa powszechnie obowiązujące. Znajomość reguł prawnych jest istotna z uwagi na skutki jego naruszenia.

Niedawno weszły w życie przepisy ustawy o grach losowych, dotyczące także loterii fantowych. Wywołało to falę dyskusji na temat podstaw prawnych do wszelkiego rodzaju ofiarności publicznej. Warto prześledzić tę problematykę, istotną przecież w pracy Akcji Katolickiej.

Na początek przypomnijmy podstawy funkcjonowania Akcji Katolickiej (szerzej Akcja Katolicka jako kościelna osoba prawna, KIAK 2008r)

Organizacja kościelna, jej osobowość prawna

Akcja Katolicka …według Kodeksu Prawa Kanonicznego (KPK) publicznym stowarzyszeniem wiernych erygowanym przez Konferencję Episkopatu Polski, działającym w całym kraju (KPK kan. 312 par. 1 p. 2), a w rozumieniu Ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej jest organizacją kościelną. (art. 1 Statutu).

Organizacje kościelne mogą nabyć osobowość prawną w trybie art. 10 wyżej cytowanej ustawy. Nabycie osobowości prawnej następuje, po złożeniu wniosku przez właściwą władzę kościelną, w drodze rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji. Ogłoszenie rozporządzenia w Dzienniku Ustaw jest wpisem do rejestru (zastępuje wpis do KRS) i momentem uzyskania podmiotowości prawnej w świetle prawa cywilnego.

Kościelne osoby prawne są zwolnienie z opodatkowania (art. 55 ust 2-4 ustawy o stosunku Państwo do Kościoła Katolickiego) z tytułu przychodów z działalności niegospodarczej

(i prowadzenia dokumentacji ). Z art. 55 ust. 3. tej ustawy wynika, że nawet przychody uzyskiwane przez kościelne osoby prawne z działalności gospodarczej nie są opodatkowane, jeśli kościelna osoba prawna przeznaczy je na cele kultowe, oświatowo-wychowawcze, naukowe, kulturalne, działalność charytatywno-opiekuńczą, punkty katechetyczne, konserwację zabytków.

Innymi słowy, jeżeli Akcja Katolicka nie prowadzi działalności gospodarczej jest zwolniona jako kościelna osoba prawna z opodatkowania i prowadzenia dokumentacji księgowej dla celów podatkowych. Zwolnienie z podatku występuje także w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej ale jego warunkiem jest: przeznaczanie dochodów na cele statutowe i prowadzenie dokumentacji księgowej ( dla celów kontroli przez organa podatkowe).

 

Poniżej scharakteryzujemy trzy formy pozyskiwania środków ze zbiórek i ofiarności publicznej.

 

1. Zbieranie ofiar zgodnie z art. 57 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego

Z art.57 ust. 1 ustawy wynika, że kościelne osoby prawne mają prawo do zbierania ofiar na …kościelną działalność charytatywno-opiekuńczą, … oświatową i wychowawczą ….

Zbiórki wymienione w ust. 1 nie wymagają pozwolenia właściwego organu, jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony.

 

Analizując tę formę zauważamy, że :

• wymieniony katalog przedmiotowy (prawo do zbierania ofiar na określony w ustawie cel) mieści się w działalności statutowej naszego stowarzyszenia;
• zbiórki te są ograniczone do terenów „kościelnych” – kościoła i jego otoczenia, cmentarza, terenu będącego własnością kościoła  (lub wspólnoty zakonnej);
• w pojęciu zwyczaju przyjętego i tradycyjnie ustalonego może się mieścić np. organizator (kościelna osoba prawna) przeprowadzający cykliczne zbiórki na cel charytatywny; zbiórki na cele społeczne w okolicach świąt Bożego Narodzenia, Wielkiego Postu itp.  Pojawia się tu uzasadnienie „podpadające” pod definicję ustawową (zwyczajowo przyjęty i sposób tradycyjnie ustalony).

 

Należy mieć na uwadze, że tego typu zbiórki (kwesty) wymagają uzgodnienia z hierarchią kościelną odpowiednią dla zakresu przedsięwzięcia (dla parafii proboszcz, szerszy zasięg terytorialny wymaga ustaleń na szczeblu diecezji).

 

Zbiórka ofiar (kwest, datków itp. nazw stosowanych w praktyce) jest wyjęta z pod ingerencji prawa świeckiego pod warunkiem przeznaczania ofiar na cele statutowe organizatora zbiorki. Dla organizacji kościelnych jest więc najłatwiejsza do zastosowania.

2. Zbiórka pieniędzy na podstawie ustawy o zbiórce publicznej

 

Wszelkie publiczne zbieranie ofiar w gotówce lub naturze na pewien z góry określony cel wymaga uprzedniego pozwolenia władzy. Pozwoleń na przeprowadzenie zbiórki udzielają, w drodze decyzji administracyjnej, odpowiednio ( w zależności od terytorium na którym zbiórka jest prowadzona) : wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta, marszałek województwa  lub minister właściwy do spraw wewnętrznych (jeżeli zbiórka ma być przeprowadzona na obszarze obejmującym więcej niż jedno województwo).

Przepisy tej ustawy mogą dotyczyć Akcji Katolickiej jedynie w przypadkach, gdy zbiórka publiczna wykroczy poza definicję i zakres opisany w pkt. 1. opracowania (czyli „wyjście” poza teren kościelny lub sposób i okoliczności zwyczajowo przyjęte).

 

Ustawa ta nie ma zastosowania ( a więc nie istnieje obowiązek uzyskania zezwolenia) do zbiórek:

• · przeprowadzanych w lokalach prywatnych wśród grona osób znajomych osobiście przeprowadzającym zbiórkę;
• wśród młodzieży szkolnej w lokalach szkolnych, odbywających się na podstawie pozwolenia władz szkolnych;
• koleżeńskich w lokalach urzędów publicznych na cele godne poparcia, odbywających się na podstawie pozwolenia przełożonego urzędu
• przepisów tej  ustawy nie stosuje się do zbiórek, przeprowadzanych w drodze loterii pieniężnych lub fantowych, jeżeli zbiórki te nie są przeprowadzane w miejscach publicznych. Problemem jest jednak brak ustawowej definicji miejsca publicznego.

W praktyce sądowej za „miejsce publiczne” uważa się min. place i ulice, obszary kolejowe, pasy drogowe dróg publicznych, tereny zieleni użytku publicznego, jak parki, skwery itp. urządzenia, oraz cmentarze i inne obiekty związane z upamiętnieniem walki i męczeństwa narodu polskiego, wnętrza obiektów budowlanych użytku publicznego oraz przynależne do tych obiektów ogrody i dziedzińce dostępne dla ogółu. W ten katalog wchodzi jeszcze pojęcie „miejsc użyteczności publicznej” – budynków, lokali i ich najbliższego otoczenia służących świadczeniu usług publicznych (administracja, wymiar sprawiedliwości, kultura, szkolnictwo itd. itp.)

Jak widać z przytoczonych pojęć łatwiej jest sformułować definicję „miejsca prywatnego” – domu, terenu będącego własnością osoby ( instytucji) prywatnej. Wszystko to co nie mieści się w kategorii „miejsca prywatnego” może być uznane za miejsce publiczne. Tylko na terenach nie publicznych  ma zastosowanie ustawowe zwolnienie z uzyskania zezwolenia na przeprowadzenie zbiórki publicznej z ustawy  o zbiórkach publicznych.

 

W oparciu o przepisy prawne ustawy o zbiórce publicznej stosunkowo łatwo jest uzyskać zezwolenie na przeprowadzenie zbiórki. Trzeba jednak pamiętać o obowiązku przedłożenia organowi wydającemu zezwolenie rozliczenia z przeprowadzonej akcji oraz podania tej informacji do wiadomości publicznej.

 

3. Loteria fantowa

Ustawa o grach hazardowych włączyła loterie fantowe do kategorii gier losowych – hazardowych. Oznacza to, że loterie fantowe są wg tej ustawy traktowane podobnie jak np.  kasyna gry czy gry pieniężne.

Organizator loterii fantowej winien zwrócić się do urzędu celnego ( lub w przypadku loterii o większym zasięgu terytorialnym do izby celnej) z wnioskiem o udzielenie zezwolenia na urządzenie loterii fantowej.

Do wniosku organizator musi dołączyć szereg załączników w tym min. projekt regulaminu loterii, w którym winno się określić przeznaczenie uzyskanych dochodów. Wniosek wymaga uiszczenia opłaty (dla loterii fantowej jest to kilkaset złotych), wyliczonej w zależności od zakresu terytorialnego loterii.

Organizator, otrzymując zezwolenie na organizację loterii, zobowiązuje się do jej rozliczenia w terminie 30 dni od zakończenia loterii. Do rozliczenia loterii wymagana jest jej pełna ewidencja księgowa, na podstawie której organ wydający zezwolenie nalicza podatek w wysokości 10% od osiągniętych wpływów.

Odpowiedzialność za prawidłowe przeprowadzenie loterii fantowej spoczywa na jej organizatorze a sankcje za łamanie przepisów prawa mogą być bardzo dotkliwe finansowo.

Forma ta, ze względu na wymagania formalno-prawno oraz ewentualne skutki finansowe za naruszenie przepisów, nie powinna być stosowana przez Akcję Katolicką.

 

Na podstawie obowiązujących przepisów opracował: K. Kryla

Dokument WORD do pobrania

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł